اين تحقيق شامل فصول مهمي است كه در تاريخ افكار، تأسيسات سياسي و اقتصادي جديد، و حركت اجتماعي ايران در سده‌ي گذشته [نوزدهم]. پايه‌ي آن بر منابع منتشرنشده‌اي بنا گشته كه به‌طور كلي مورد مطالعه‌ي منظمي قرار نگرفته، بلكه معمولاً شناخته‌نشده‌اند و عبارت‌اند از: اندرزنامه‌ها، جزوه‌هاي سياسي، رسالات برخي از نويسندگان اجتماعي، اسناد رسمي، مجموعه‌هاي مدارك طبقه‌ي تجار، و عرضحال‌هاي طبقات عامه‌ي مردم. اين نوشته‌هاي متنوع به تفاريق از منابع مختلف، يعني كتابخانه‌هاي عمومي و شخصي و آرشيوهاي رسمي و خصوصي، جمع‌آوري شده‌اند. روش ما در بررسي مجموع آن‌ها اين است كه، ضمن هر مبحث، طرح كلي نوشته‌ها را مي‌آوريم كه هم معياري در سنجش عقايد و آراي اين عده از اهل قلم و صاحب‌نظران را به دست دهيم، و هم شيوه‌ي تفكر برخي گروه‌ها و طبقات مردم را در ارتباط با نظام سياسي و مسائل اجتماعي و اقتصادي قرن گذشته بشناسيم.