جايگاه ارمني‌ها بين دو فلات ايران و آسياي صغير با توجه به كشاكش امپراتوري‌هاي اين حوزه و در كنار آن سرريز گاه‌به‌گاه اقوام بيابانگرد از شمال به جنوب و در يك مورد از جنوب به شمال، هيچ‌گاه جايگاه امن و مطمئن نبوده است. واكنش ملت ديرپاي ارمني نسبت به اين تحولات در يك دوره تاريخي از دوره اشكاني و ساساني و خلافت اسلامي تا سده‌‌هاي اخير موضوع اصلي اين بررسي است كه پس از دو فصل اوليه در تبيين چارچوب نظري بحث با مروري بر پيشينه تاريخي ارمني‌ها و دولتمردان آن‌ها از سده‌هاي قبل از ميلاد آغاز شده تا پيشامد چيرگي روس‌ها بر قفقاز ادامه مي‌يابد.