بحث درباره‌ي تاريخ و تمدن ايران ميازمند تدوين و تنقيح برخي مفاهيم و مقولات جديدي است كه به سبب فقدان يك مكتب تاريخ نويسي مستقل تا كنون درباره‌ي بسياري از آن‌ها تحقيقي صورت نگرفته است. تاريخ، به‌عنوان علم، مانند ديگر علوم انساني و اجتماعي، اگر بخواهد به تبيين دقيقي از موضوع خود برسد بتيد بتواند شئون و وجوه آن را در نظامي از مفاهيم عرضه كند كه آن نظام را دستگاه مفاهيم مي‌خوانيم.