دو بخش اين دومين جلد تاملي درباره‌ي ايران پژوهشي در خاستگاه‌هاي فکري دوران جديد ايران و، از اين حيث، درآمدي بر صورتي از تاريخ ايران است که ابوالفضل بيهقي آن را «تاريخ پايه‌اي» خوانده بود، در ديباچه‌ي دفتر نخست، به مناسبت بحث درباره دوره‌گذار، اشاره‌اي گذرا و موقتي به مشکل دوره‌هاي تاريخي ايران آورده شد... .