ماركسيسم دگرانديش به فشرده‌ترين كلام به گرايشي در انديشه ماركسيستي اشاره دارد كه در برابر ماركسيسم رسمي، دولتي، اردوگاهي، جزم‌انديش و دستوري سر بر خط نمي‌گذارد و از آ”چه از ماركسيسم مجموعه‌ قوانيني متصلب و خشك و نيز شريعتي رمزآلود مي‌تراشد سر بر مي‌تابد. اما پايداري اين گرايش در برابر سنت رسمي به بهايي ارزان به دست نيامده و طي تاريخ انديشه ماركسيستي، گرايش دگرانديشي همواره براي هستي خود جنگيده و طبع در برابر سنت ريشه‌دار و گسترده ماركسيسم رسمي جرياني كوچك اما واجد قدرت معنوي بسيار بوده است.