خليل ملکي شخصيتي بود بي‌همتا درگيرودار دوراني بيگانه با مدارا، که گاه اسير بند حاکمان بود و گاه آزرده از گزند زبان مخالفان حکومت. او نخستين کس بود که تبعيت محض احزاب کمونيست از اتحاد شوروي را مردود شمرد و تا آن‌جا پيش رفت که با نوشتن مقالاتي مستدل، ماهيت سوسياليستي نظام حاکم بر اتحاد شوروي را آماج ترديد کرد. ملکي روشنفکري از خودگذشته بود که کم و بيش سراسر زندگي پر جنب و جوش را وقف بهبود ميهن و سرنوشت هم‌ميهنانش کرد، هر چند جامعه‌ي خردگريز و هياهوطلب آن دوران هرگز قدر او را چنان که بايست نشناخت. او نظريه‌پرداز، تحليل‌گر، نويسنده و مترجم و روزنامه‌نگاري بود که ايماني استوار به آزادي، دموکراسي و عدالت اجتماعي داشت.