درباره‌‌ی تاریخ نفت (از قرارداد دارسی تا سقوط رضا‌شاه) خواب آشفته نفت 4

آن روز كه مظفرالدين شاه امضاي خود را پاي قرار نامچه‌اي نهاد كه امتياز بهره‌برداري از نفت سرتاسر ايران را به استثناي پنج ايالت شمالي هم‌مرز با روسيه به آن استراليايي انگليسي تبار، ويليان ناكس دارسي، اعطا مي‌كرد، نه او مي‌دانست چه مي‌كند و نه آن ماجراجوي گمنام مي‌دانست كه كليد چه گنج رواني را به دست آورده است. آنگاه كه امتيازنامه امضا شد و شرايط و مقررات آن از پرده برافتاد ماده ششم آن بيش از هر چيز ديگر مايه خشم و غضب روسيه گرديد زيرا كه آن دولت خود در نظر داشت چنين خط لوله‌اي را احداث كند و طرح آن در اوت 1901 (مرداد 1280) به تصويب نيكولاي دوم تزار روسيه رسيده بود و تزار از آن به عنوان طرحي كه قرار است «موجب افزايش نفوذ ما در ايران و سواحل اقيانوس هند گردد» ياد كرده بود. اگر ماده ششم قرارداد دارسي در آن زمان مايه آشفتگي روسيه مي‌گرديد همين ماده بعدها امريكايي‌ها را نيز كه در پي تحصيل امتياز نفت شمال ايران بودند ولي راه را براي صادرات آن بسته مي‌يافتند ناراحت مي‌كرد.

آخرین محصولات مشاهده شده