تاريخ انديشه‌هاي کلامي، انديشمندان و متکلمان بزرگي از شيعه و سني را نشان مي‌دهد که در فهم و درک معارف بنيادين اعتقادي، خرد را به‌عنوان تنها داور نهايي در صدر نشانده‌اند. از آن جمله قاضي عبدالجبار معتزلي و سيد مرتضي شيعي. بررسي رويکرد خردگرايانه اين دو متکلم به‌نام از دو مذهب متفاوت اسلامي، در حوزه اعتقادات بنيادين کلامي، نتايج شگفت‌انگيزي از مشابهت‌هاي خيره‌کننده را به نمايش مي‌گذارد. نشان دادن جايگاه رفيع و بي‌نظير رويکرد خردگرايانه در تبيين قضاياي اعتقادي و پرکردن شکاف‌هاي مذهبي، مهم‌ترين رسالت اين پژوهش است.