کتاب مرشد و مارگاريتا نوشته‌ي ميخائيل بولگاکف نويسنده‌ي مطرح روسي است که نخستين بار در سال 1967 منتشر شد. اين رمان که يکي از شاهکارهاي ادبي قرن بيستم محسوب مي‌شود، پس از مرگ بولگاکف منتشر شد و نگارش آن از سال 1928 تا 1940 به طول انجاميد. نام مرشد و مارگاريتا در فهرست صد کتاب قرن لوموند نيز به چشم مي‌خورد و مي‌توان آن را با اطمينان به تمام علاقه‌مندان به ادبيات روسيه پيشنهاد کرد. ميخائيل بولگاکف؛ نويسنده‌ي کتاب مرشد و مارگاريتا بولگاکف نويسنده، نمايش‌نامه‌نويس و پزشک روسي است که بعد از کنار گذاشتن پزشکي، به يکي از چهره‌هاي مشهور در ادبيات روسيه تبديل شد. از ديگر آثار مطرح او مي‌توان به دل سگ، مرفين، تخم‌مرغ‌هاي شوم، برف سياه و... اشاره کرد. در سال 1972 الکساندر پتروويچ فيلم مرشد و مارگاريتا را با اقتباس از اين کتاب و در فضايي فانتزي ساخت. دو فيلم ديگر نيز با اقتباس از اين کتاب در سال‌هاي 1991 و 1994 ساخته شده است. خلاصه کتاب مرشد و مارگاريتا کتاب مرشد و مارگاريتا سه خط داستاني دارد که به صورت موازي با يکديگر روايت مي‌شوند. کتاب با ورود شيطان و همراهانش که شامل يک گربه‌ي سخنگو، يک جادوگر و يک قاتل است آغاز مي‌شود. داستان اول در زمان حکومت استالين روايت مي‌شود که حوادث شگفت‌انگيزي را به دنبال دارد. بخش دوم کتاب که بخشي از کتاب مرشد است، به داستان زندگي پونتيوس پيلاطس قيصر روم در زمان به صليب کشيده شدن عيسي مسيح مي‌پردازد. بخش سوم کتاب نيز عشق مرشد و مارگاريتا را به تصوير مي‌کشد. اين خطوط داستاني در ابتدا چندان به يکديگر ارتباط ندارند، اما با جلو رفتن داستان مخاطب متوجه ارتباط ميان وقايع خطوط داستاني مختلف مي‌شود. کتاب مرشد و مارگريتا همانند شمشير دو لبه به نقد مي پردازد، در يک بستر سياسي از شرايط حاکم بر شوروي سابق صحبت مي‌کند، از سيستم فکري خشکي که اکثر مردم شوروي دارند مي گويد و سير فکري معمول مذهبيون را به چالش مي کشد. در همه قسمت‌هاي کتاب فضاي سورئال ملموس است، در ابتدا اينگونه برداشت مي‌شود که بولگاکف سعي دارد ما را درگير متافيزيک کند و ما را به سوي آن سوق دهد ولي با پيش رفتن در داستان اين مسئله به شيوه اي ديگر خود را نشان مي دهد. درباره‌ي کتاب مرشد و مارگاريتا کتاب مرشد و مارگاريتا در سبک رئاليسم جادويي نوشته شده و تلفيقي از واقعيت و افسانه است. بولگاکف با نگاهي منتقدانه به شرايط زمان استالين پرداخته و فضايي سرکوب‌شده و خفقان‌آور را به تصوير مي‌کشد که همه چيز زير تيغ سانسور حکومت قرار دارد. منتقدان کتاب مرشد و مارگاريتا را تا حدودي زندگي‌نامه‌ي ميخائيل بولگاکف تلقي مي‌کنند و مي‌گويند که بسياري از جزئيات داستان از زندگي خصوصي نويسنده برگرفته شده است. اين رمان از درخشان‌ترين آثار ادبي روسيه محسوب مي‌شود و علاوه بر فروش بسيار بالا در سراسر جهان، مقالات و نوشته‌هاي متعددي نيز درباره‌ي آن نوشته شده است.