در مطالعه و مواجه با رويدادهاي متعدد تاريخي ،خاصه رويدادهاي نزديك به دوره ي زيستمان، براي همه‌ي ما اين جمله‌اي آشنا و مانوس است كه ”تاريخ قضاوت خواھد كرد !" طرفه آن‌كه اين جمله بيشتر زماني به كار مي‌رود كه يك طرف يا طرفين مباحثه و مجادله به تنگ آمده و از ادامه‌ي منطقي بحث و جدل مايوس مانده‌اند! و ظريف‌تر آن كه هر دو طرف مجادله كه گاه در بعيدترين نقاط موجود بر روي محور مختصات قرار دارند، همين جمله‌ي واحد را به كار مي‌گيرند تا با استعانت از يك جمله جامد و تثبيت‌شده به عنوان يك دليل به ظاهر منطقي و به مثابه حرف آخر، باور خود را به كرسي بنشانند! غافل از آن‌كه اين جمله نيز همانند بسياري از جمله‌هاي مشابه آن، محصول تكرار است؛ تكراري كه از انديشه و استدلال و تحليل علمي بري است. پرسش آن است كه اين قضاوتي كه به تاريخ نسبت مي‌دھيم، بايد بر اساس كدام معيار شناخته‌شده و از محك آزمايش سر بلند به در آمده استوار باشد؟ ملاك قضاوت تاريخ چيست و بر چه پايه يا پايه‌هايي بنا شده است؟