طرح جلد نخست كتاب مبتني بر ايده نظام فرهنگي تام و تمايز ميان انواع اين نظام‌ها است. علاوه بر طرح كتاب، نوع صورت‌بندي و محتواي بسياري از فصول نيز به رغم بهره‌گيري نويسنده از آراي متفكران غربي، اختصاص به خود وي دارد و انعكاس‌دهنده انديشه‌ها و نظرات وي است. نويسنده معتقد است علم جامعه‌شناسي و به تبع آن رشته جامعه‌شناسي دين، از جهت تجربه زيسته مولدان آن، از جهت واقعيت زمينه‌مند مورد بحث در آن، و از جهت فراينده توليد آن، امري برمي است. اين هر 3 مورد در شكل‌گيري اين كتاب نيز صادق است. جلد نخست اين كتاب به مباحث مبنايي رشته جامعه‌شناسي دين مي‌پردازد و مي‌كشد دانشجويان جامعه‌شناسي و ديگر مخاطبان را با اين رشته و نيز با برخي از مهم‌ترين مباحث، پرسش‌ها، موضوعات، و بينش‌هاي جامعه‌شناسانه در باب دين آشنا سازد و مقدمات و پيش نيازهاي ورود به مطالعه جامعه‌شناختي دين را معرفي و عرضه نمايد.