اين كتاب دايره‌المعارف جالبي است از انواع خصايص آدميان و فراز و نشيب روح آنان كه سرچشمه حوادث تاريخ است و اگر چه تاريخ است، تاريخ قوم خاصي نيست، بلكه روح راستين تاريخ بشر است. آناتول فرانس به دور از لفاظي‌هاي بي‌ارزش به جست‌وجوي «روح تاريخ» پرداخته تا كليد جاودانگي را در اختيار جوامع بشري قرار دهد و همين موضوع را با بياني طنزآميز نشان داده است. تاريخي كه او نوشته تاريخ هر قومي است، اما تاريخ هيچ قومي نيست و علاوه بر تاريخ، سراپا انتقاد است و هر چند كه مواردي از آن به تاريخ فرانسه باز مي‌گردد، اما براي همه ملت‌ها قابل تطبيق است. ايمان در زندگاني بشر متمدن روزبه‌روز سست‌تر مي‌شود و آناتول فرانس هم با خلقت شيطان خود همين امر را اثبات مي‌كند، چرا كه شيطان سكان زندگي آدميان را به دست مي‌گيرد و...