گفتمان اوليه چپ در ايران را مي‌توان حاصل طرح مباني سوسياليسم در برنامه‌هاي حزبي «اجتماعيون عاميون» و «حزب دموكرات ايران» و همچنين انتشار مطالبي درباره سوسياليسم و ماركسيسم در مطبوعات و مكتوبات حزبي گروه‌هاي سوسيال دموكرات ارمني مستقر در تبريز و گيلان به ويژه حزب دموكرات ايران دانست. اين گفتمان با تاسيس «حزب عدالت» در قفقاز و مستقر شدن بلشويك‌ها در روسيه رنگ كمونيسم به خود گرفت. حزب عدالت به «حزب كمونيست ايران» تغيير نام داد و تداوم‌بخش اين گفتمان در چارچوب ماركسيستي ـ لنينيستي شد. در پي زوال اين حزب در دوره رضاشاه، گفتمان چپ ايران در اين مقطع به ابتكار تقي اراني، نه در چارچوب فعاليت حزبي، بلكه با انتشار مجله «دنيا» و پايه‌گذاري يك محفل روشن‌فكري ادامه حيات داد. گفتمان چپ در اين مقطع به جاي ترويج نگاه حزبي به ماركسيسم، در پي بسط مسائل تئوريك و به جاي مخاطب قرار دادن طبقات فرودست، درصدد شناساندن آن به اقشار تحصيل‌كرده و روشن‌فكر بود.