درباره‌‌ی نقش قهر در تاریخ

اين نوشتار، بخشى از اثرى است که انگلس در نظر داشت درباره «نقش قهر در تاريخ» بنويسد، و متأسفانه ناتمام ‏ماند. در دهه 1880، سوسيال دموکرات‏‌ها انگلس را ترغيب کردند که فصل پر ارزش «نظريه قهر» از کتاب آنتى‏دورينگ را براى انتشار به صورتى مستقل به زبان آلمانى تدوين کند. وى عقيده داشت که تجديد نشر آن به تنهايي ‏براى چاپ به زبان آلمانى کافى نيست، بلکه افزودن پيوستى که از لحاظ نظرى با تازه‏ترين مراحل تاريخى منطبق باشد، براى آن ضرورت قطعى دارد. در اواخر سال 1886، براى نخستين بار طرح اين کار ريخته شد. طرح اوليه به اين قرار بود که سه بخش «نظريه ‏قهر» از فصل دوّم آنتى دورينگ که طى آن از يک سو نظريه قهر دورينگ مورد انتقاد انگليس قرار گرفته بود و از سوي ‏ديگر، آراى مارکسيستى درباره تأثير متقابل اقتصاد و سياست را مطرح مي‌کرد، براى نشر جداگانه‌‏اى آماده شود. علاوه بر آن، تصميم گرفتند که دو فصل «اخلاق و دادگرى» و «حقايق جاودان و اخلاق و دادگرى» از فصل اول آنتيدورينگ بار ديگر به دقت بررسى و به سه فصل ديگر پيوسته شود.

آخرین محصولات مشاهده شده