سالک به چشم دل به سوي حقيقت خود که عبارت از حقيقت جامعه اوست، نگرد و حقيقت خود را مشهود چشم دل خود دارد در همه افعال و احوال. پس نظر بکند که حقيقت جامعه وي در جميع موجودات حسنه و قبيحه و لطفيه و کثيفه و محسوس و غير محسوس ساري است تا آنکه مشاهده کند که جميع موجودات عوالم ، قايم به اين است و اين سرايت در همه موجودات کرده، پس هرچه محسوس و معقول افتد آينه باشد که در او بيند حقيقت جامعه خود را گويا تمام عالم ها به منزله جسم آمده و سالک به منزله روح آن جسم، و اين مرتبه را مرتبه جمع‌الجمع گويند و چون اين مراقبه قوت گيرد، آنچه در عالم بگذرد مرسالک را از آن اطلاع افتد؛ اگر شادي ست شادي و اگر غمي ست غمي، زيرا که ادراک روح نعم و نقم بدن را، از جمله ضروريات اوست.