درباره‌‌ی ریشه‌های نظم سیاسی (از دوران پیشاانسانی تا انقلاب فرانسه)

اين کتاب دو منشأ دارد. اولين منشأ زماني مطرح شد که مراد و مرشدم ساموئل‌ هانتينگتون از دانشگاه‌ هاروارد از من خواست تا مقدمه‌اي بر چاپ جديد کتاب کلاسيک او در سال 1968 با عنوان «سامان سياسي در جوامع دست‌خوش دگرگوني» بنويسم. کتاب‌ هانتينگتون نمايانگر يکي از آخرين تلاش‌ها در راستاي مطالعه‌اي گسترده از توسعه سياسي بود و کتابي بود که من در نوشته‌ها و تدريس‌هايم بارها به آن ارجاع داده‌ام. اين کتاب شامل ايده‌هاي کليدي بسيار در سياست تطبيقي بود؛ از جمله تئوري زوال سياسي، مفهوم نوسازي اقتدارگرايانه و اين مفهوم که توسعه سياسي پديده‌اي است مجزا از ديگر جنبه‌هاي نوسازي. چنان‌که در آن مقدمه مطرح کردم، به‌نظر مي‌رسد که اگرچه کتاب «نظم سياسي» روشنگر بود، اما نيازمند برخي به‌روزرساني‌هاي جدي بود. اين کتاب يک دهه (يا بيشتر) پس از آغاز موج بزرگ استعمارزدايي نوشته شد که جهان پساجنگ جهاني دوم را در نورديد و بسياري از نتيجه‌گيري‌هايش بازتاب نهايت بي‌ثباتي آن دوره با تمام کودتاها و جنگ‌هاي داخلي‌اش بود. در سال‌هاي پس از انتشار اين کتاب، تغييرات خطير بسياري رخ داده است؛ مانند ظهور اقتصادي شرق آسيا، فروپاشي کمونيسم جهاني، تسريع جهاني شدن و آن‌چه خود ‌هانتينگتون آن را «موج سوم» دموکراسي‌سازي ناميده است که در دهه 70 شروع شد. نظم سياسي راه درازي در پيش دارد و هنوز بايد در بسياري از جاها رخ دهد؛ اما اين امر در بسياري از بخش‌هاي جهان درحال توسعه ظهوري موفقيت‌آميز داشته است. مناسب به نظر مي‌رسد که به موضوعات آن کتاب بازگرديم و بکوشيم آن موضوعات را براي جهاني که اکنون در آن به سر مي‌بريم قابل اطلاق ‌سازيم. در تامل در مورد اين‌که چگونه ايده‌هاي‌ هانتينگتون ممکن است مورد بازنگري قرار گيرد، به اين برداشت رسيدم که هنوز کارهاي بنيادي‌تري وجود دارد که بايد براي تبيين ريشه‌هاي توسعه سياسي و زوال سياسي انجام شود. «سامان سياسي در جوامع دستخوش دگرگوني» جهاني سياسي را در مرحله‌اي نسبتا ديرهنگام در تاريخ بشريت قرار داده است؛ جايي که نهادهايي مانند دولت، احزاب سياسي، قانون، سازمان‌هاي نظامي و امثال آن همگي وجود دارند. اين در تقابل با مشکل کشورهاي در حال توسعه بود که مي‌کوشيدند نظام سياسي خود را نوسازي کنند؛ اما روايتي از اين به‌دست نمي‌دادند که آن نظام‌ها ابتدا در جوامعي پديدار شدند که سابقه‌اي ريشه‌دار داشتند. کشورها در دام گذشته‌شان گرفتار نيستند. اما در بسياري از موارد، اتفاقاتي که صدها يا شايد هزاران سال قبل رخ داده هم‌چنان نفوذي قابل‌توجه بر ماهيت سياست اعمال مي‌کند. اگر به‌دنبال درک کارکرد نهادهاي معاصر هستيم، لازم است که نگاهي به ريشه‌ها و نيروهاي اغلب تصادفي و اتفاقي بيندازيم که باعث به‌وجود آمدن آن‌ها شد.

آخرین محصولات مشاهده شده