فقط با نظر به تاريخ است که لحظه‌هاي خطير هويدا شده و اکنون و آينده معنايي مي‌يابند براي فهم اينکه «چه شد که چنين شد»! با لفاظي و برشمردن دستاوردهاي اعلا‌حضرت‌ها و علياحضرت‌ها و فتوحات ملوکانه‌شان در فاصله‌ي رختخواب‌هاي نياوران تا لوزان، نمي‌شود درباره‌ي تاريخ و واقعيت حرف زد. تاريخ مدرن، تاريخ مردمان است که حکمرانان هم در آن حاضرند و به عکس تاريخ جعلي فاتحان حاکم، از دل فکت‌ها و عمل‌ها خودش را به ما نشان مي‌دهد. تاريخ مردمان، تاريخ اقتصاد سياسي هم هست، چون رويکردهاي اقتصاد سياسي، شکل زيست و زندگي و بود و نبود سرزمين‌ها و مردمانشان را نشان مي‌دهند. کتاب «خيز خام» به دليل همين منظرش به تاريخ مردم ايران در مقطعي خاص و رويکردهاي اقتصاد سياسي و فرم مواجهه‌ي حکمراني با آن، اهميت بي‌چون و چرايي براي امروز و فرداي ما دارد. محمد مالجو، حاصل سال‌ها پژوهش مستمرش در اسناد، نامه‌ها و روايات ماجراي «کشاکش مستمندان و ديوان سالاران از1309 تا 1320 در ايران» را به کتابي بدل کرده که بسياري از پرسش‌هاي ما پيرامون چرايي مدرنيته‌ي کج و معوج ايراني آغاز و انجام قرن 1300 را پاسخ مي‌دهد. مردي به‌هرروي با زر و زور و تزوير بر تخت نشسته، بر «تهيه‌ي رفاه حال عموم» تاکيد داشت و در پايان هرچه از او ماند چيزي نبود جز مملکتي سرشار شده از «آوارگان و غربا»! خيز خام محمد مالجو، روايت تحليلي مستندي‌ست از خام‌انديشي و خام‌دستي حاکماني که بر طبل رفاه حال مردم مي‎کوبند ولي اين مردم برايشان يا رعيت و چاکرزاده‌اند يا متکدي و ولگرد!