درباره‌‌ی ادبیات رنج (کندوکاوی در کتاب ایوب)

کتاب ایوب، هجدهمین کتاب از عهد قدیم است که در کنار کتاب‏‏‏ هایی چون مزامیر، امثال، جامعه در شمار «ادبیات حکمت» قرار می‏ گیرد. تاریخ تألیف آن به‏ درستی ‏معلوم نیست. آراء بسیار متفاوتی وجود دارد که قدمت آن‏را از قرن 7 تا 2 ق.م. تخمین می ‏زند. آن ‏را یکی از شاهکارهای ادبی جهان دانسته ‏اند که از دریچه‏ ی ابتلائات ایوب به یکی از مهم‏ترین چالش‏ های فکری یعنی مسئله‏ ی رنج آدمی و معنای زندگی می‏ پردازد. ویکتور هوگو درباره‏ ی آن می‏ گوید: «فردا، اگر قرار باشد کل آثار ادبی نابود شود و من اجازه داشته باشم فقط یکی را بردارم و نجات دهم، آن کتاب ایوب خواهد بود.» و آلفرد لرد تنیسون، ادیب بزرگ انگلیسی (1809-1892 م.)، آن‏ را بزرگترین اثر ادبی دوران باستان و مدرن معرفی می‏ کند. تأثیر ژرف آن در سراسر تاریخ ادبیات غرب بی‏ چون‏ و چراست. چنان‏چه بازکشف آن بر ادبیات قرن بیستم نیز چشمگیر است. ریچارد رایت در ایوب، پیش ‏نمونه ‏‏ی شورش گیج و آشفته‏‏ اش در پسر بومی (1940) را می‏ یابد. رابرت فراست همتایی برای نقاب عقل (1945) و رابرت هاین‏لاین الگویی برای مسافر علمی – تخیلی طنزآمیزش در ایوب، کمدی عدالت (1984) می‏ یابد. فرانتس کافکا آزمون ایوب را در 1914 خلق کرد و الی ویزل داستان خود را در اروپای شرقی تحت تأثیر ایوب، به‏ عنوان محاکمه ‏ی خدا به تصویر کشید شاید به جرئت بتوان گفت کمتر کتاب مقدسی در جهان وجود دارد که مؤمنان و نامؤمنان به ‏یکسان آن را بخوانند وچنین حظّ وافر برند. از این‏رو، گزافه‏ نخواهد بود اگر بگوییم که شهرت این کتاب به ادبیات رنج، ادبیات معنای زندگی، ادبیات حکمت، ادبیات تئودیسه یا عدل الهی، همگی حاکی از ظرفیت‏های فراوان آن در ابعاد گوناگون انسانی است؛ ابعادی چون هنر و ادبیات، فلسفه و کلام، دین و عرفان و غیره. به‏ راستی «ادبیات به عنوان ادبیات» در حق این کتاب کم‏ لطفی است. هرچند می‏ توان صرفاً از موضع ادبی بدان نزدیک شد و مطالعه و بررسی نمود و ملاحظه کرد که سبک و ساختار، ویژگی‏ های تألیف یا زبان‏شناختی آن چگونه است، آن‏ چنان‏ که زیبنده‏ ی هر شاهکار ادبی است. اما بدین بسنده نباید کرد. زیرا آثار برجسته از آن‏رو جاودانه می‏ شوند که گوی سبقت از ابواب معانی برده و اندوخته‏ های دانایی ما را به چالش می‏ کشند. بگذریم از آن‏که کتاب ایوب یکی از صمیمانه ‏ترین آثار ادبی جهان است که به‏ شدت شور و همدردی و همدلی مخاطب را برمی‏ انگیزد و از همان آغاز، در مقدمه، ما را با اندوه تمام همراه سرنوشت تراژیک خود می ‏کند. اثری چنین، باید بار اندیشگانی سنگینی بر دوش داشته باشد که صاحبان اندیشه را چنین به زیر آورَد و خاضع کند. درواقع تأثیر و نفوذ این کتاب بر دو الهیات یهود و به ‏ویژه مسیحیت نیز در تمام اعصار چشمگیر بوده و هست. تا آن‏جا که متأله‏ پرویی، گوستاوو گوتیه َرز، در کتابش پیرامون ایوب: سخن از خدا و رنج بی‏گناهان (1986) این کتاب را منبع الهامی برای الهیات رهایی‏ بخش خویش می‏‌یابد.

آخرین محصولات مشاهده شده