درباره‌‌ی ادبیات رنج (کندوکاوی در کتاب ایوب)

كتاب ايوب، هجدهمين كتاب از عهد قديم است كه در كنار كتاب‏‏‏ هايي چون مزامير، امثال، جامعه در شمار «ادبيات حكمت» قرار مي‏ گيرد. تاريخ تأليف آن به‏ درستي ‏معلوم نيست. آراء بسيار متفاوتي وجود دارد كه قدمت آن‏را از قرن 7 تا 2 ق.م. تخمين مي ‏زند. آن ‏را يكي از شاهكارهاي ادبي جهان دانسته ‏اند كه از دريچه‏ ي ابتلائات ايوب به يكي از مهم‏ترين چالش‏ هاي فكري يعني مسئله‏ ي رنج آدمي و معناي زندگي مي‏ پردازد. ويكتور هوگو درباره‏ ي آن مي‏ گويد: «فردا، اگر قرار باشد كل آثار ادبي نابود شود و من اجازه داشته باشم فقط يكي را بردارم و نجات دهم، آن كتاب ايوب خواهد بود.» و آلفرد لرد تنيسون، اديب بزرگ انگليسي (1809-1892 م.)، آن‏ را بزرگترين اثر ادبي دوران باستان و مدرن معرفي مي‏ كند. تأثير ژرف آن در سراسر تاريخ ادبيات غرب بي‏ چون‏ و چراست. چنان‏چه بازکشف آن بر ادبيات قرن بيستم نيز چشمگير است. ريچارد رايت در ايوب، پيش ‏نمونه ‏‏ي شورش گيج و آشفته‏‏ اش در پسر بومي (1940) را مي‏ يابد. رابرت فراست همتايي براي نقاب عقل (1945) و رابرت هاين‏لاين الگويي براي مسافر علمي – تخيلي طنزآميزش در ايوب، کمدي عدالت (1984) مي‏ يابد. فرانتس کافکا آزمون ايوب را در 1914 خلق کرد و الي ويزل داستان خود را در اروپاي شرقي تحت تأثير ايوب، به‏ عنوان محاکمه ‏ي خدا به تصوير کشيد شايد به جرئت بتوان گفت کمتر کتاب مقدسي در جهان وجود دارد که مؤمنان و نامؤمنان به ‏يکسان آن را بخوانند وچنين حظّ وافر برند. از اين‏رو، گزافه‏ نخواهد بود اگر بگوييم که شهرت اين کتاب به ادبيات رنج، ادبيات معناي زندگي، ادبيات حکمت، ادبيات تئوديسه يا عدل الهي، همگي حاکي از ظرفيت‏هاي فراوان آن در ابعاد گوناگون انساني است؛ ابعادي چون هنر و ادبيات، فلسفه و کلام، دين و عرفان و غيره. به‏ راستي «ادبيات به عنوان ادبيات» در حق اين کتاب کم‏ لطفي است. هرچند مي‏ توان صرفاً از موضع ادبي بدان نزديک شد و مطالعه و بررسي نمود و ملاحظه کرد که سبک و ساختار، ويژگي‏ هاي تأليف يا زبان‏شناختي آن چگونه است، آن‏ چنان‏ که زيبنده‏ ي هر شاهکار ادبي است. اما بدين بسنده نبايد کرد. زيرا آثار برجسته از آن‏رو جاودانه مي‏ شوند که گوي سبقت از ابواب معاني برده و اندوخته‏ هاي دانايي ما را به چالش مي‏ کشند. بگذريم از آن‏که کتاب ايوب يکي از صميمانه ‏ترين آثار ادبي جهان است که به‏ شدت شور و همدردي و همدلي مخاطب را برمي‏ انگيزد و از همان آغاز، در مقدمه، ما را با اندوه تمام همراه سرنوشت تراژيک خود مي ‏کند. اثري چنين، بايد بار انديشگاني سنگيني بر دوش داشته باشد كه صاحبان انديشه را چنين به زير آورَد و خاضع كند. درواقع تأثير و نفوذ اين كتاب بر دو الهيات يهود و به ‏ويژه مسيحيت نيز در تمام اعصار چشمگير بوده و هست. تا آن‏جا که متأله‏ پرويي، گوستاوو گوتيه َرز، در کتابش پيرامون ايوب: سخن از خدا و رنج بي‏گناهان (1986) اين کتاب را منبع الهامي براي الهيات رهايي‏ بخش خويش مي‏‌يابد.

آخرین محصولات مشاهده شده