اين کتاب با اتکا بر اسنادي مشتمل بر انواع مکاتبه‌هاي اداري و عرايض مردمي، درصدد تاريخ‌نگاري قطعه‌اي کليدي اما تاکنون ناکاويده از تاريخ معاصر ايران است: کوچ مستمندان آذربايجان به تهران در اواخر دهه‌ي 1320خورشيدي. اين کوچ از نخستين لحظه‌هايي در تاريخ معاصر ايران بوده است که ديوان‌سالاران پايتخت‌نشين را به طراحي و اجراي انواع سياست‌هاي اقتصادي و اجتماعي براي رسيدگي به مستمندان شهرستان‌ها واداشت، ولو در سطحي بس نازل. بر اين مبنا، کوچ فراموش‌شده‌ي مستمندان آذربايجان از برخي جنبه‌ها لحظه‌ي تأسيس برخي سياست‌هاي اقتصادي و اجتماعي در زمينه‌ي رسيدگي ديوان‌سالاران به مستمندان را در مقياس ملي رقم زد. با اين حال، رسيدگي‌هاي ديوان‌سالاران ضرورتا مرحمتي‌هاي دولت به مستمندان و صرفا بازتاب انواعي از نوع‌دوستي‌هاي ايدئولوژيک انديشانه نبود. ديوان‌سالاران براي صيانت از کليت مصالح و منافع طبقات مسلط، به ناگزير در صدد رفع دغدغه‌هاي ديگري برآمده بودند، دغدغه‌هايي نوپديد در قاموس مملکت‌داري طي تاريخ ايران که از ادوار متاخر پيشه‌ي مشروطه به بعد هر چه پررنگ‌تر مي‌شدند.