اين کتاب، درباره اوضاع ايران در سال‌هاي 1291 تا 1322 گزارش‌هايي را در بر دارد که آنها را فردي ايراني و تابع انگلستان به انگيزه نگاهباني از منافع دولت متبوع خود سامان داده است. دولت انگليس وي را بر «وکالت خانه» خود در شيراز گمارد و او از ديد قانوني و اخلاقي موظف بود که منافع آن را پاس بدارد و گزارش‌ هايي را از اوضاع اقليم فارس (ولايت‌ هاي جنوبي ايران) گرد آورد و به کمک ماموران و «خفيه نويسان» خود هر هفته يا هر ماه يک بار آنها را به سفارت انگلستان بفرستد تا وزارت خارجه اين کشور بر پايه گزارش‌هاي وي، اوضاع ايران (دروازه هند) را بپايد و مامورانش را در اين باره آموزش دهد و امپراطوري استعماري کشورش را پاسداري کند، اما به هر روي او به پيشرفت و دگرگوني اوضاع ايران نيز دل بسته بود. حکومت انگليس بر پايه همين گزارش‌ها و آگاهي به نفرت ملت ايران از حکومت قاجار، در جنبش آنان براي برپايي عدالت خانه، پشتيبانيشان مي‌کرد و درهاي سفارت خانه اش را به روي آنان مي‌گشود تا با برافتادن آن حکومت رو به زوال و پيوستن به محروماني که به زودي به قدرت مي‌رسيدند، بر سفره آنان بنشيند و هم چنان محترم بماند. نام و نشان نويسنده اين گزارش‌ها، دانسته نيست. ...در آغاز کار نيتم اين بود که عين صفحات دفترها را به چاپ عکسي بسپارم، اما بسياري از دوستان منعم کردند که اين کار نقض غرض است، مگر نمي‌خواهي جوانان هم‌وطنت گزارشها را بخوانند و از آن بهره گيرند؟ و حق به اين جماعت بود، که خواندن خط بسياري از دفترچه‌ها براي نسل جوان مشکل مي‌نمود و احتمال داشت دشواري خواندن، دوستان کم‌حوصله را از مطالعه بازدارد. تسليم حرف حق شدم و زحمت رونويسي و تصحيح نمونه‌هاي مطبعي را استقبال کردم. بي‌اندک تغييري در عبارات و انشاء و ترتيب آن...