هويت ملي و قومي، مانند ديگر پديدار‌هاي اجتماعي، مقوله‌اي تاريخي است كه در سير حوادث و مشي وقايع تاريخي پديدار مي‌شود، رشد مي‌كند، دگرگون مي‌شود و معناي گوناگون و متفاوت پيدا مي‌كند. هويت ملي و قومي از تصور تمايز و رويارويي ميان «ما» يا «خودها» در برابر «ديگران» يا «بيگانگان» نشئت مي‌گيرد. اين احساس دو گانگي ميان «ما و ديگران» اگر در حد اعتدال و معقول باشد مي‌توان همچون نيرويي براي هم‌ياري و اعتدالاي فرهنگي ظاهر شود و اگر به قلمرو تعصبات و دشمني‌ها و كينه‌توزي هاي ملي و قومي و نژادي درآيد يا به بهانه‌ي چالش با تعصبات ملي و قومي، به نفي و انكار و تمسخر ميراث فرهنگي خويش بنشيند، نيرويي ويرانگر خواهد شد، زاينده‌ي دشمني و ستيزه‌جويي. در اين كتاب پس از بررسي فشرده‌ي ديدگاه‌هاي مربوط به هويت قومي و ملي، كه بازسازي هويت ايراني را در دوران ما شكل داده و به تصوير كشيده‌اند، تحول تاريخي هويت ايراني را دوران پيش از اسلام، سده‌هاي ميانه‌ي اسلام تا دوران صفويه، پيدايش هويت «شيعي ايراني» در دوره صفوي و سرانجام پيدايش تطور و هويت ملي‌ايران در قرن نوزدهم و بيستم ميلادي بررسي و تحليل مي‌شود.