جبر و اختيار از زمره موضوعات بغرنجي است که از روزگاران کهن، کنجکاوي آدميان را جلب کرده و پيوسته، محلِ مناقشه و مجادله صاحب‌نظران گوناگون بوده است. شگفتا! که طيّ قرون متمادي که به بشريت گذشته کمتر انديشمندي توانسته است براي اين مساله پيچيده پاسخي قطعي و پذيرفتني بيابد و از اين شبِ تاريک راهي به روز ببرد؛ تا آنجا که شايد بتوان گفت: انسان‌ها در نخستين ربعِ سده بيست‌ويکم، در مقامِ جوابگويي و رهيابي به معضلِ جبر و اختيار، به تقريب، در همان مرحله و نقطه‌اي باقي مانده‌اند که هزاران سال قرار داشتند. در کتابي که پيش روي داريد، نظريات مولانا در بابِ جبر و اختيار به تفصيل و با استناد به شواهدِ متعددِ مستخرج از: مثنوي معنوي، فيه مافيه و ديوان شمس بررسي شده است. کتاب شامل چهار بخش با عنوان‌هاي زير است: رويکرد جبرگرايانه مولانا، رويکرد اختيارگرايانه مولانا و رويکرد ميانه‌گرايانه (امر بين‌الامرين) مولانا و سرانجام نقد نظريات مولانا. ضمناً، در بخش مقدمات کتاب دانشنامه توصيفي نسبتاً مفصلي درباره اصطلاحات مربوط به جبر و اختيار همراه با اصطلاح‌شناسي انگليسي ـ فارسي تنظيم و ارائه شد، که حاوي افزون بر 70 مدخل است.