در اين كتاب با بررسي انتقادي 50 سال فعاليت سياسي ملكم‌خان، دستاوردها و تأثير انديشه و عمل او به عنوان نظريه‌پرداز نوسازي سياسي در صدر مشروطه معرفي شده است. در عين حال، اين بررسي، پرتوي مي‌افكند بر نقش روشنفكران ايران در دگرگوني‌هاي سياسي - اجتماعي در دوره‌اي كه به نهضت مشروطه انجاميد. فصل اول كتاب شامل تحليل سه دوره متمايز فعاليت سياسي ملكم‌خان است. به علاوه از آنجاكه ملكم‌خان از تأثيرگذارترين روشنفكران صدر مشروطه بود، هر پژوهشگر تاريخ كه به بررسي اين دوره پرداخته، خود را ناگزير ديده است كه نسبت به فعاليت‌هاي سياسي او موضع‌گيري كند. در فصل دوم كتاب آراي برخي پژوهشگران، به‌ويژه آراي ماشاءاله آجوداني در كتاب مشروطه ايراني، در ارتباط با فعاليت‌هاي سياسي ملكم‌خان با رويكرد انتقادي تحليل شده است.