روشنگري در محاق روايت مي‌كند كه، بين سال‌هاي 800تا 1200 ميلادي، آسياي ميانه پيشاهنگ جهان در توسعه‌ي تجاري اقتصادي، بزرگي و پيشرفتگي شهرها، اعتلاي هنرها و مهم‌تر از همه پيشرفت علمي در بسياري از رشته‌ها بود. مردمان آسياي ميانه در ستاره‌شناسي، رياضيات، زمين‌شناسي، پزشكي، شيمي، موسيقي، علوم اجتماعي،‌الاهيات، فلسفه، ... سرآمد دوران بودند. آن‌ها جبر را نام‌گذاري كردند، قطر كره‌ي زمين را با دقتي بي سابقه اندازه‌گيري كردند، و برخي از زيباترين اشعار را تقديم جهانيان كردند. حتي يكي از ايشان در افغانستان، پنج قرن پيش از كريستوف كلمب، وجود قاره‌ي آمريكا را پيش‌بيني كرد.كمتر در تاريخ سراغ داريم كه اين‌همه دانشمند در يك زمان و مكان پيدا شده باشند. عجيب نيست كه تاليفات آن‌ها فرهنگ اروپا را از روزگار توماس آكوئيناس تا عصر انقلاب علمي تحت تاثير قرار داد و اثر عميقي در هندوستان و نقاط ديگر آسيا بر جاي نهاد.