پيش از آنکه با بينش‌هاي ساده انگارانه و عوامانه‌اي مانند “سر و ته يک کرباس” و “سگ زرد برادر شغال است” آثار بزرگاني چون ماکارنکو و شرلوخوف را، به صرف زندگي و کار در زمان استالين، مظهر استالينيسم بدانيم؛ و پيش از آنکه، به اين بهانه، انقلاب اکتبر و هرگونه آرمان عدالت‌خواهي و سوسياليسم را نفي کنيم، بهتر است نگاه ديگري به آثار و تفکر آن‌ها و تأثيرشان در کل زندگي انسان بيفکنيم. کنشگري ماکارنکو، خلاقيت هنري او و رمان پداگوژيکي فرسنگ‌ها با تصوري ساده‌انگارانه از کار حزبي و در خدمت حزب بودن فاصله دارد. همين خلاقيت و نافرماني او از خشک‌انديشان حزبي بي‌مايه بود که باعث شد از کار کناره‌گيري کند. اما اين به معناي چشم‌پوشي از آرمان سوسياليم نبود.