نخستين مطلبي كه در شعر خيام جلب نظر مي‌كند ژرفاي انديشه شاعر است. پايه اصلي انديشه‌هاي خيام تأمل در راز هستي و سرنوشت انسان است. پرسشي كه قرن‌هاست فكر بشر را به خود مشغول داشته است. در اين ميان آن‌چه مسلم است عالم وجود است و سپس سرنوشت محتوم بشر كه مرگ است و اين فرصت فناپذير و ناپايدار است بايستي غنيمت شمرد و از نعمت‌هاي حيات بهره‌مند گشت. اين مطالب عميق و دشوار را خيام توانسته است چنان ساده و روان و نافذ بيان نمايد كه براي همگان و در هر سطحي از علم و دانش گويا و قابل درك باشد.