درباره‌‌ی مارکس در واپسین سال‌ها (زندگی‌نامه فکری 1881 تا 1883)

ماركس در واپسين سال‌ها مروري است بر سه سال آخر زندگي كارل ماركس. مارچلو موستو با بررسي نوشته‌هاي سال‌هاي پاياني ماركس نشان مي‌دهد برخلاف برخي افسانه‌ها او به هيچ‌وجه كنجكاوي فكري‌اش را كنار نگذاشته بود. او در اين سال‌ها به مطالعات عميقي درباره‌ي يافته‌هاي تازه در انسان‌شناسي، شكل‌هاي اشتراكي مالكيت در جوامع پيشاسرمايه‌داري، تحولات روسيه در پي امحاي سرف‌داري و زايش دولت مدرن پرداخت؛ و همچون تمام طول عمرش در حال پيگيري رويدادهاي مهم سياست بين‌المللي و حمايت از جنبش‌هاي رهايي‌بخش بود. «ماركس در واپسين سال‌ها خودماني‌ترين دوران او نيز هست: شكنندگي‌اش را در زندگي پنهان نمي‌كرد و در عين حال به مبارزه ادامه مي‌داد، از شك طفره نمي‌رفت بلكه بي پرده با آن رو‌به‌رو مي‌شد، به جاي پناه بردن به قطعيت نظرات خود و استقبال از ستايش نسنجيده‌ي نخستين ماركسيست‌ها، پيش بردن سريع پژوهشش را برگزيد. اين ماركس يكي از آن تبار بسيار نادر و از بيخ و بن شورشي است، سراسر متفاوت با نصوير ابوالهولي مرمرين كه با يقيني جزمي به آينده اشاره مي‌كند.»

آخرین محصولات مشاهده شده