در پاييز و زمستان 1290 ش، امپراطوري روسيه تزاري دو اولتيماتوم به دولت وقت ايران داد که هردو دربردارنده درخواست‌ها و دستورهايي اهانت‌بار و حاکميت‌برانداز خطاب به ارکان نظام نوپاي مشروطه بود. شيوه ي سياست ‌ورزي اصحاب سياست در اين ماجرا، کمابيش، در رخدادهاي مهم ديگر تاريخ معاصر ما تکرار شده و حاصل آن چيزي جز خسران براي ملت ايران نبوده است. اين تکرار، برخلاف گفته مشهور مارکس، نه يک بار به‌صورت تراژدي و ديگربار به‌صورت کمدي که همواره به‌شکل تراژيکش رخ داده، زيرا نتيجه اجتناب‌ناپذير و منطقه بازتوليد شرايط عيني و ذهني تقريباً مشابه بوده است. قهرمانان اين تراژديها جامه خويش را به تن داشتند، نه رداي عاريتي اسلاف‌شان را؛ خود را حامل شايسته و برگزيده سرنوشتي مقدر و رهرو راهي مقدس و برحق مي‌پنداشتند، نه مقلدِ صرفِ همتايان پيشين‌شان. ارائه خوانش تازه‌اي از ماجراي اولتيماتوم و نقش‌آفريني بازيگران داخلي آن بهانه‌اي است براي به چالش کشيدن خودبرحق‌پنداري اين شيوه سياستمداري.