درباره شرح حال و مرگ عين‌القضات، در منابع سده هاي مياني اشاره‌اي مختصر شده است، و تنها عماد الدين كاتب (د: 597 ق.) تاريخ‌نگار مشهور و از خاندان آله- در کتاب خريده القصر و جريده العصر في ذکر فضلاء، و محمد حسني ابوالفتح صدر الدين علي اکبر صادق، ملقب به خواجه بنده‌نواز گيسو دراز (د: 825ق) در شرح تمهيدات، با جزييات بيشتري به بحث درباره او پرداخته‌اند؛ به همين علت با وجود شخصيت برجسته عين‌القضات، تا پيش از سده بيستم ميلادي به طور کامل به شخصيت، احوال و آثار او پرداخته نشده است؛ در حالي که او مانند احمد غزالي از نخستين کساني است که پس از ظهور اسلام و رواج زبان عربي، رساله‌هاي خود را در عرفان و تصوف به زبان فارسي نگاشته است. به همين علت، با وجود منابع اندکي که به شرح حال او پرداخته‌اند، بخش زيادي از مباحث مربوط به زندگي و آثار عين‌القضات در غبار تاريخ گم شده است؛ و با وجود پژوهش‌هايي که توسط محققان معاصر درباره او انجام شده؛ ولي باز هم زندگي و مرگ او مانند انديشه‌هايش در هاله‌اي از ابهام است، و هر نکته تازه‌اي که روشن‌گر اين ابهام‌ها باشد، اهميت زيادي دارد؛ به همين علت در اين فصل با پرداختن به نظر ساير محققان، نکات تازه‌اي نيز مطرح مي شود که روشن‌گر مسائلي است که پس از تکميل پژوهش مطرح مي‌شود؛ زيرا شناخت يک شخصيت تاريخي، تنها از طريق بررسي و تحليل انديشه هاي او ممکن نيست، بلکه ابتدا مستلزم شناخت بستري است که اين انديشه‌ها در آن شکل گرفته و از آن متأثر شده‌اند. در اين گفتار ابتدا به تعريف مفاهيم کليدي اين پژوهش اشاره مي‌شود، و در گفتار دوم، در کنار شرح احوال و آثار عين‌القضات، به عوامل تأثيرگذار بر انديشه او؛ مانند استادان او، وضعيت سياسي دوره سلجوقي، جغرافياي مذهبي و تصوف همدان پرداخته مي شود.