کتاب در خدمت و خیانت روشنفکران نوشته‌ی جلال آل احمد به بررسی مفهوم روشن فکری، پایگاه‌های طبقاتی آن در ایران و بررسی عملکرد روشنفکران ایرانی پرداخته است. جلال آل احمد در این کتاب به ذکر مصادیق روشنفکری از لحاظ خودش پرداخته. وی در این راستا، ابتدا پیامبران را در سرلوحه لیست روشنفکران قرار می دهد و در مراتب بعدی، از کسانی همچون سیاوش، شخصیت اساطیری ایران که خونش بی‌گناه ریخته شد، گئومات، زرتشت، مانی، مزدک، بزرگمهر و خاندان برمکی نام می‌برد و بعد در دوره اسلامی هم به شخصیت‌هایی مثل فردوسی، ابوریحان بیرونی، ابوعلی سینا، ناصر خسرو، خیام، حسن صباح و مولوی اشاره می کند و این لیست را ادامه می‌دهد تا برسد به سید جمال اسدآبادی، قائم مقام فراهانی و میرزا تقی خان امیرکبیر.