اکنون پرتوي بر چهره ي اين شخصيت ناشناخته تابيده است و ديگر تا حدودي مي‌دانيم که شمس‌الدين ديلمي در همان سالي به دنيا آمد که همشهري او، عين‌القضات همداني بر سر دار رفت و تا اواخر قرن ششم قمري زيست و افزون بر تفحّص در کلام و فقه، پاي در طريق تصوف گذاشت و بالغ بر سي اثر در تصوف و تفسير و اخلاق و حديث به رشته ي تحرير درآورد و انديشه‌هاي بديع و جسورانه‌اي در عالم عرفان مطرح کرد؛ و اين تنها بخشي از آثار اوست که نسخه‌اي يا نامي از آنها به يادگار مانده است‌. اما در کمال شگفتي، با وجود اين همه اثر و فکر تازه، تاريخ به او روي خوش نشان نداده و گويي عمداً کنار نهاده شده است.