20 سال پيش آخرين برگ دست‌نوشته «رئاليسم و ضد رئاليسم در ادبيات» به پايان رسيد. در طول اين همه سال بارها از من پرسيده‌اند ـ و بارها از خود پرسيده‌ام ـ كه آيا انديشه‌هايي كه درون‌مايه اين كتاب است كهنه نشده و اگرنه همه كتاب دست‌كم پاره‌هايي از آن پرداختي تازه نمي‌خواهد؟ امروز كه اين كتاب براي بار پنجم و در آغاز بيستمين سال انتشار به زير چاپ مي‌رود بر خود مي‌دانم كه پاسخ هميشگي خود را به آن پرسش‌ها بنويسم كه چرا اين چاپ تازه به همان كهنگي 20 سال پيش به دست خواننده مي‌‌رسد. آدمي دست خوش تحول و تكامل است و انديشه و ادراك او نيز. من اگر بگويم كه جهان را درست هم‌چنان مي‌بينم كه 20 سال پيش، سخن به گزاف گفته‌ام. نه جهان امروز همان جهان است، نه من همانم كه آن روز بوده‌ام. نه انديشه و احساس من همان است و نه حتي اگر اراده كنم چنين مي‌توانم بود.