کتاب خسرو و شیرین معروف‌ترین اثر نظامی گنجوی و دومین منظومه سروده شده او پس از مخزن الاسرار است. نظامی با خسرو و شیرین طریقی تازه در سخنوری و بزم آرایی پیش گرفت. نظامی منظومه خسرو شیرین را در چهارچوب‌های زندگی خسرو در بزم شیرین، هنگام فرار از مقابل بهرام چوبینه، شب نشینی‌های آن دو با هم، غزل هر یک از کنیزان خسرو و شیرین و گفتگوی آن دو، سرود نکیسا و باربد و در ادبیات موسیقیایی از لحن باربد، بیان می‌دارد.