داستان رستم و اسفنديار حاوي مسائل مهمي است كه در برابر انسان قرار دارد. تار و پود ماجرا از يك سلسله برخورد، برخورد آزادي و اسارت، پيري و جواني، كهنه و نو، تعقل و تعبد، برخورد سرنوشت با اراده انسان و در پايان، برخورد زندگي و مرگ، تركيب يافته است. در اين داستان آن‌گونه كه خاص تراژدي‌هاي بزرگ است، روح آدمي به بالاترين حد كشش و تقلاي خود مي‌رسد. 2 پهلوان اصلي واقعه كه نام‌آورتر از آنها در كتاب كسي نيست، مانند 2 گردباد به هم در مي‌آيند و در طي 3 روز همه ذخائر روح خود را به كار مي‌گيرند، چنانكه گويي در همين 3 روز به اندازه يك عمر زندگي كرده‌اند.